Jest podstawowym dokumentem wykorzystywanym przy przewozach międzynarodowych. Określa sposoby postępowania stron operacji transportowej, potwierdza ważność umowy, na podstawie której odbywa się transport. Międzynarodowy list przewozowy – dokument, bez którego ciężko się obejść.
Czym jest Konwencja CMR i skąd się wziął list przewozowy?
Źródłem regulacji na temat międzynarodowego listu przewozowego jest konwencja CMR. Jest to akt prawny ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych dla Europejskiego Stowarzyszenia Transportu (UNECE) w 1956 roku. Konwencja zabezpiecza interesy przewoźników oraz ich klientów. Znajduje zastosowanie, jeśli operacja transportowa rozpoczyna się w jednym kraju, a kończy w innym. Ważne jest również, aby przewóz związany był z zarobkową formą transportu. Ostatecznie przynajmniej jedno z państw, na terytorium których jest wykonywany transport musi być sygnatariuszem konwencji. Jednym z państw ratyfikujących Konwencję CMR jest Polska.
Wysyłasz ładunek? Opatrz go listem przewozowym
Kiedy wysyłasz ładunek do innego kraju sporządź dla niego stosowny list, który zawiera podstawowe dane na temat towaru, nadawcy, ważne informacje dla przewoźnika. Międzynarodowy list przewozowy jest dowodem na zawarcie umowy przewozu, jednak sam list nie jest niezbędny, żeby potwierdzić ważność tej umowy. Ta bezpośrednio podlega przepisom Konwencji CMR. List przewozowy wystawia się jednak w przynajmniej trzech jednakowych egzemplarzach, a każdy z nich trafia do odpowiedniej strony transportu. Pierwszy egzemplarz posiada nadawca ładunku, drugi jest przyczepiony do samego ładunku i jest przeznaczony dla odbiorcy, natomiast trzeci egzemplarz wystawiony jest dla przewoźnika. Istnieje możliwość wystawienia czwartego egzemplarza – służy on jedynie celom statystycznym i nie jest obowiązkowy.
W sytuacji, kiedy towar przewożony jest różnymi środkami transportu albo jest przewożony partiami, dla każdego pojazdu lub dla każdej partii nadawca albo przewoźnik mają prawo żądać wystawienia odpowiedniej liczby listów przewozowych.
Jakie informacje znajdują się w międzynarodowym liście przewozowym?
List przewozowy zawiera szereg podstawowych danych, szczególnie istotnych z punktu widzenia przewoźnika:
- Miejsce i datę wystawienia;
- Nazwisko (nazwę) i adres nadawcy;
- Nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika;
- Miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania;
- Nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy;
- Powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie;
- Ilość sztuk, ich cechy i numery;
- Wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
- Koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy);
- Instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych;
- Oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom Konwencji CMR.
List jest dosyć elastycznym dokumentem i umożliwia stronom wpisywanie wszelkich danych, jakie uznają za niezbędne, aby się tam znalazły.
Konwencja dopuszcza też wpisanie pewnych dodatkowych kategorii informacji w razie potrzeby:
- Zakaz przeładunku;
- Koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie;
- Kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru;
- Zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w jego dostawie;
- Instrukcje nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki;
- Umówiony termin w jakim ma być wykonany przewóz,
- Wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi.
Odpowiedzialność przewoźnika
Według przepisów Konwencji CMR przewoźnik odpowiada za wszelkie swoje czynności oraz zaniedbania, a także działania podejmowane przez jego pracowników. Konwencja rozszerza również tę odpowiedzialność na inne osoby, do których przewoźnik odwołuje się w celu wykonania transportu. Oznacza to, że jest on odpowiedzialny także za innych wykonawców, których wynajmuje do wykonania usługi.
Wszelką odpowiedzialność przewoźnika w ramach Konwencji CMR opisuje rozdział IV tego dokumentu. Przewoźnik odpowiada przede wszystkim za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło między przyjęciem towaru a jego wydaniem. Odpowiada również za opóźnienie dostawy. Może on zostać zwolniony z odpowiedzialności za ładunek, jeśli zaginął, został uszkodzony lub opóźniony z winy osoby uprawnionej do rozporządzania towarem, jej zleceniem niewynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i nie mógł także zapobiec ich następstwom. Konwencja przewiduje również listę przyczyn, dla których przewoźnik może zostać zwolniony z odpowiedzialności za przewożony towar. Przewoźnik nie może natomiast powołać się na wady pojazdu, którym posługuje się do wykonania usługi przewozu. Dotyczy to również pojazdu, który wynajął od innej osoby, aby ten przewóz wykonać.
List przewozowy a materiały niebezpieczne
Konwencja uwzględnia także kroki dotyczące materiałów niebezpiecznych. Nadawca ma obowiązek opisania niebezpieczeństw oraz wskazać środki ostrożności w przypadku powierzenia do przewozu materiałów niebezpiecznych. Jeżeli list przewozowy nie zawierał takich informacji to nadawca lub odbiorca muszą udowodnić, że przewoźnik wiedział jakie niebezpieczeństwo stwarzał przewóz towarów niebezpiecznych. Przewoźnik ma prawo w każdej chwili wyładować, zniszczyć lub unieszkodliwić towary niebezpieczne, jeśli nie została mu przedstawiona informacja, że są to tego typu towary. Może to zrobić bez żadnego odszkodowania. Nadawca jest wtedy obciążony wszelkimi kosztami oraz jest odpowiedzialny za wszystkie szkody wynikające z przewozu lub powierzenia materiałów niebezpiecznych do przewozu.
Ochrona przewoźnika, czyli odpowiedzialność nadawcy
CMR nakłada na przewoźnika bardzo wiele obowiązków, natomiast osobom uprawnionym do rozporządzania towarem daje dużą swobodę działania. Może to powodować dla niego spore koszty, dlatego tak ważne jest prawo do ich zwrotu, pod warunkiem, że nie wynikają one z jego winy.
Co do zasady przewoźnika chronią te przepisy, które określają odpowiedzialność nadawcy za ładunek. Nadawca jest odpowiedzialny za wszelkie koszty i szkody, jakie mógłby ponieść przewoźnik na skutek nieścisłości lub niekompletności danych zawartych w liście przewozowym. Odpowiada także za wszystkie inne dane lub instrukcje wydane w celu wystawienia listu przewozowego lub wniesienia tych danych do listu. Przewoźnik odpowiada za wszelkie koszty i szkody, jakie może ponieść osoba uprawniona do przewożonego towaru, ale tylko wtedy, kiedy list przewozowy nie zawiera oświadczenia o podleganiu przepisom Konwencji CMR.
Nadawca odpowiada wobec przewoźnika za szkody wyrządzone osobom, wyposażeniu lub innym towarom, jak również za koszty spowodowane wadliwym opakowaniem towaru. Przy tym jednak przewoźnik musi pamiętać o swoich obowiązkach podczas przyjęcia towaru.
Przyjęcie towaru przez przewoźnika rodzi dla niego szczególne obowiązki. Wykonanie tych czynności służy zabezpieczeniu jego interesów. Jest on zobowiązany do sprawdzenia dokładności danych listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, a także ich cech i numerów. Powinien on również sprawdzić widoczny stan towaru oraz jego opakowania. Kiedy sprawdzenie tych danych nie jest możliwe w sposób ścisły, przewoźnik powinien wpisać do listu przewozowego swoje odpowiednio uzasadnione zastrzeżenia. Zastrzeżenia poczynione względem widocznego stanu towaru oraz jego opakowania, przewoźnik wpisuje do listu przewozowego odpowiednio je uzasadniając. Należy przy tym pamiętać, że zastrzeżenia te nie wiążą nadawcy do momentu przyjęcia ich wyraźnie w liście przewozowym.
Kiedy przewoźnik nie może wykonać przewozu zgodnie z listem przewozowym
W praktyce może się zdarzyć, że przewoźnik nie jest w stanie wykonać umowy przewozu zgodnie z tym co jest zapisane w liście przewozowym. Konwencja CMR określa sposoby zachowania przewoźnika i nakłada na niego obowiązek żądania instrukcji od osoby uprawnionej do rozporządzania towarem (nadawcy). Gdyby przewoźnikowi nie udało się otrzymać takich instrukcji może on wtedy podjąć decyzję o metodzie przewozu towaru. Musi jednak zagwarantować zabezpieczenie interesu osoby uprawnionej do rozporządzania ładunkiem. O ile wykonanie umowy przewozu według listu przewozowego, a także zgodnie z instrukcjami od osoby uprawnionej jest niemożliwe, przewoźnik ma prawo do wyładowania towaru na rachunek osoby uprawnionej do jego rozporządzania. Odpowiada wtedy za dozór ładunku. Może powierzyć go osobie trzeciej, wtedy jest odpowiedzialny za dobór odpowiedniej osoby. Nie zwalnia to jednak przewoźnika z odpowiedzialności za ładunek, jego integralność lub zaginięcie.
Ważne informacje na temat międzynarodowego listu przewozowego i konwencji CMR
- Konwencja nie ma zastosowania w przewozach poczty, transportu mienia przesiedleńczego, a także zwłok;
- Konwencja nie narzuca konkretnego wzoru dokumentu CMR. Stanowi jedynie, że dokument powinien zostać wystawiony w 3 identycznych kopiach oraz zawierać podpisy i pieczęci nadawcy i przewoźnika;
- Dopuszczalny jest elektroniczny międzynarodowy list przewozowy. Co ciekawe w Hiszpanii planuje się używanie wyłącznie e-CMR od 1 września 2024 roku. Będzie to dotyczyło każdego przewozu, także pojazdów zza granicy.
